Zapewne doświadczyło go wielu z nas w dzieciństwie czy okresie dorastania, na przykład, kiedy byliśmy przekonani, że jest nam ciepło, a nasi opiekunowie twierdzili coś zupełnie przeciwnego i zmuszali do ubrania dodatkowego swetra czy czapki. Może też byliśmy świadkami, kiedy reakcją rodziców na płacz dziecka po upadku było wpieranie mu, że nic nie boli, nic się nie stało, a może nawet wyśmiewanie malucha. Kiedy tego typu zachowania występują stale, w różnorodnych sytuacjach, mogą negatywnie wpływać na psychikę. Mamy wówczas do czynienia z unieważnianiem. Może przejawiać się ono w uporczywym krytykowaniu lub trywializowaniu komunikatów drugiej osoby o jej własnym, wewnętrznym doświadczeniu, a także powtarzające się karanie naturalnej ekspresji emocjonalnej w połączeniu z okresowym wzmacnianiem okazywania przez nią skrajnych emocji.
Unieważnianie oddziałuje negatywnie na funkcjonowanie organizmu przez generowanie stresu, co udowodnili, między innymi Shenk i Fruzzetti w swoim eksperymencie. Uczestnicy badania wykonywali trzy trudne zadania arytmetyczne, które stanowiły stresor poznawczy. Następnie opisywali swój stan emocjonalny. W ostatnim etapie słuchali potwierdzającej lub unieważniającej uwagi eksperymentatora. Okazało się, że osoby, które usłyszały komentarz unieważniający, ujawniły silniejsze emocje negatywne, wyższe tętno i wyższe przewodnictwo skórne, które jest miarą stresu. Unieważnianie, którego doświadcza jednostka przede wszystkim ze strony znaczących dla niej osób w swoim najbliższym środowisku, jest ważnym czynnikiem mogącym zakłócić prawidłowy rozwój osobowości, kierując go w stronę osobowości borderline. Także „dobre dopasowanie” lub „słabe dopasowanie” dziecka do środowiska stanowi podstawę dla zrozumienia zachowania jednostki w wieku dorosłym. Dzieci, które cechuje nieprawidłowość funkcji biologicznych, negatywne reakcje wycofania jako odpowiedź na nowe bodźce, brak lub powolny proces adaptacji do zmian oraz intensywne, często negatywne formy wyrażania nastroju określa się mianem dzieci trudnych. Grupa ta jest szczególnie narażona na nieprawidłowości w procesie kształtowania się osobowości, a kluczowe znaczenie dla kierunku rozwoju ma reakcja środowiska, w jakim dziecko dorasta, na zachowanie uwarunkowane przez temperament. Kiedy właściwości otoczenia i oczekiwania oraz wymagania wobec dziecka zgodne są z możliwościami, cechami i stylem zachowania tego ostatniego, istnieje duża szansa na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie behawioralne w przyszłości. W przeciwnym razie wzrasta ryzyko zaburzenia rozwoju i w konsekwencji nieadaptacyjnego funkcjonowania.
Autor: Anna Oller